Selasa, 25 Oktober 2011

Dongeng Sunda

Dongeng mangrupa wangun sastra lisan anu eusina di luar kanyataan.
Dongeng éta tiheula mindeng diceritakan ku kolot ka anak atawa incuna nyanghareupan saré. Di Sunda loba dongeng kawas éta, kedalkeun dongeng si Buaya jeung si Peucang, Monyét jeung Anak Pak Tani, Sakadang Kuya jeung Sakadang Monyét, sarta séjén sebaginya. Dongeng-dongeng kasebut kasampak écés mangrupa hiji carita khayalan di luar alam nyata.

Tapi, aya dongeng anu seolah-olah di alam nyata sarta melegenda, komo jadi salah sahiji ikon urang Sunda, nyaéta dongeng si Kabayan. Sagala rupa carita lila sarta modern ngeunaan si Kabayan tetep ngandung daya kenyang pikeun anu ngaregepkeun atawa anu menyimaknya. Opat inohong utama dina dongeng si Kabayan nyaéta Nyi Iteung minangka kabogoh sarta jadi pamajikan si kabayan, si Abah anu mangrupa bapana Nyi Iteung, si Ambu anu mangrupa indungna Nyi Iteung, sarta si Kabayan sorangan. Dongeng si kabayan sempet di filmkan jeung sawatara judul, di antarana Si Kabayan Saba Dayeuh, kira-kira warsih 1989. Film éta disutradarai ku Eddy D. Iskandar sarta dibintangi ku Didi Petet sarta Faramitha Rusady. Kiwari, inohong si Kabayan dijieun ogé dina wangun film kartun “si Kabayan” anu disiarkan ku salah sahiji télévisi swasta nasional.

Dongeng Sunda di Radio
Sajaba hal di luhur, dongeng ogé aya anu di sampaikan ngaliwatan radio. Hal éta kurang leuwih antara warsih 1980—1990-an. Dongeng Sunda ngaliwatan radio mangrupa salah sahiji acara pavorit urang Sunda dina wayah éta. Disiarkan kira-kira pukul 10.00 WIB, soré kira-kira pukul 15.00, peuting kira-kira pukul 16.30, sarta sebaginya.

Husus ngeunaan dongeng Sunda di radio. Dongeng ieu mindeng ngagunakeun kasang carita di pilemburan sarta nyaritakeun ngeunaan jawara pembela kebenaran. Jawara kasebut miboga élmu anu luhur, tapi miboga lawan anu ampir saimbang. Tapi, dina ahir carita, sang jawara-lah anu sok meunang. Aya sawatara inohong jawara dina carita dongeng anu béda. Aya si Rawing, si Buntung Jago Tutugan, si Bongkok, sarta sajabana. Sedengkeun sawatara pendongeng anu masyhur dina wayah éta, di antarana Wa Kepoh, Mang Barna, sarta Bang Rahmat. Komo wa Kepoh kacatet minangka pendongeng pangmahalna. Rékaman dongengnya disiarkan ampir di sakumna stasion radio swasta di Jawa Kulon. Hal éta dirojong ogé ku sponsor tunggal anu maturan dongengnya.

Saterusna mecenghul varian dongeng Sunda, nyaéta dongeng si Kunang. Minangka pendongengnya leuwih ti hiji urang, nyaéta didongengkan ku Tisna Suntara sarta Bang Andi. Inohong si Kunang di dampingi ku inohong séjénna, kawas Mang Ménta anu boga sora has rada sesek, Bah Jangkung, Mas Paidjo, sarta Nyi Iting. Dongeng kasebut pohara menghibur pendengarnya sarta disiarkan dina beurang poé pas pisan kalayan balik anak sakola atawa pagawé. Tapi, seiring lalampahan wayah, dongeng si Kunang ogé tikerelep palid tergerus jaman. Ku kituna,kini dongeng-dongeng Sunda di radio ngan sawates memori anu mebes dina ingatan para penggemarnya.

Dongeng Sunda di radio, lain waé minangka sarana hiburan pikeun masarakat di Tatar Sunda dina wayah éta. Tapi, di jerona ogé kentel kalayan peunteun-peunteun budaya Sunda. Hal anu henteu bisa diabaikan ogé nyaéta ngeunaan basa Sundanya. Kalayan mindeng ngaregepkeun dongeng Sunda di radio dina wayah éta, sacara laun laun pendengar baris diasupi kosakata-kosakata kesundaan anu meureun deungeun kénéh pikeun sawaréh pendengar. Utamana pikeun kawula ngora anu perlu kiriman kosakata-kosakata basa Sunda. Di sisi séjén, baris dibiasakeun ogé ngadéngé dialek kesundaan anu has.

Sajaba ti éta, dongeng Sunda di radio ngandung peunteun-peunteun edukatif anu positif pikeun generasi penerus bangsa, hususna di tatar Sunda. Generasi penerus sacara henteu langsung disuguhan sawatara sipat anu variatif. Ancik kumaha padai-pandainya nyokot hikmah. Kolot anu babarengan ngaregepkeun dongeng kasebut, sedikit-demi saeutik atawa sacara anca ngasupkeun pangaruh-pangaruh positif sabot mengomentari carita dongeng kasebut. Ku kituna, dongeng éta bisa jadi sarana pikeun menanamkan peunteun-peunteun edukatif. Di sisi séjén, ayana arahan ti Pendongeng anu resep ditempatkeun di ahir siarannya, nyaéta jeung babasan candak nu saena piceun nu awonna.

Tapi, pohara pikalebareun. Kejayaan dongeng Sunda meredup kira-kira warsih 1990-an. Seiring éta pendongeng sarta naskahnyapun lenyap bak dilegleg bumi. Hal kasebut dimungkinkan nguranganana pendengar anu ngabalukarkeun undurnya pariwara nu ngarojong acara kasebut. Ku kituna hal éta, dianggap geus henteu nguntungkeun deui pikeun sagala rupa pihak anu patali. Hususna pikeun nu ngokolakeun stasiun radio anu bersangkutan.

Dibukukan

Kiwari, sésa-sésa kejayaan dongeng Sunda rada hésé dilacak alatan henteu ninggalkeun tapak anu signifikan. Naskah-naskah dongeng Sunda di radio, hésé teuing pikeun ditéang dipasaran alatan henteu dibukukan atawa lamun aya anu geus dibukukan, tapi euweuh penerbitan deui. Padahal buku nyaéta salah sahiji pengarsipan anu cukup alus. Di sisi séjén, pohara minim ayana para peneliti basa atawa sastra anu mengkaji sarta meniliti ngeunaan dongeng Sunda jenis ieu. Béda kalayan jenis dongeng séjénna, kawas dongeng si Kabayan. Dongeng kasebut loba variannya, alus dina wangun cerpen, carpon, carita Sunda, sarta komo nepi ka difilmkan.

Ku kituna, lamun dongeng Sunda di radio henteu meujeuhna siar deui alatan beurat bersaing kalayan média hiburan séjénna atawa dianggap tinggaleun jaman. Sahenteuna, aya naskah-naskahnya anu bisa disusud. Bisa ogé pikeun nu nulis atawa pengarangnya bisa digawé babarengan kalayan penerbit anu paduli jeung hasanah Sunda pikeun dipedar dina wangun buku, novel, roman, atawa wangun séjénna. Ku kituna dongeng kasebut bisa jadi bahan kajian ilmiah sarta di sisi séjén minangka salah sahiji wangun apresiasi ka pengarangnya, anu dina wayah éta henteu dipopulerkan. Lainna ayana World Book Day (Poé Buku Sadunya) tanggal 23 April anu ditetepkeun ku UNESCO, salah sahijina minangka wangun apresiasi ka sawatara pengarang? Salah sahijina ka pengarang buku kenamaan anu ngaranna William Shakespeare? Sabenerna éstuning tohaga pengarang dongeng Sunda di radio kasebut. Tapi nyaah, di mana ayana teu sapopulér pendongengnya. Leuwih wangun apresiasi dana ka karya-karyanya kasebut.

Nu nulis, Staf Téknis Balé Basa Bandung

1 komentar:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...