Urang sunda mah pasti mikawanoh ka dalang nu
kreatif wantun nenggar kabiasaan dunya padalangan. sok matak
pikaserieun, buta dipepeg neupi ka utah ugeur kaluar jeung bukur-bukurna.
Asep
Sunandar Sunarya (lahir di Bandung, Jawa Kulon, ping 3 Séptember 1955
– ngantunkeun di Bandung, Jawa Kulon, 31 Maret 2014
dina yuswa 58 taun) manehna téh salah sahiji maestro
wayang golek di Indonésia. Minangka dalang wayang golek Asep Sunandar
Sunarya (di imahna sok kateulah disebut Abah, di dunya
"breaker" make ngaran landihan Eyang Abiyasa) Anjeunna konsisten
pisan, teu incah balilahan ngamajukeun pawayangan di jawa kulon.
Anjeunna téh ditakdirkeun jadi dalang ku dalang anu sajati
nyaeta Gusti Alloh. Manéhna kitu ngahiji pisan jeung dunya wayang
golek, makana teu aneh sabaraha pangajén demi pangajén, ti tingkat lokal, propinsi, nasional,
dugi ka manca nagara.
Tanpa jasa Asep
Sunandar Sunarya meureun Cepot teh moal sa-populer ayeuna, kalawan kreativitas sarta inovasina Manéhna junun ngaronjatkeun darajat
wayang golek anu dianggap seni kampungan ku sabagian jelema. Di
mana manéhna nyiptakeun wayang Cepot bisa mangguk-mangguk,
buta utah mie, Arjuna kalawan pakakas panahna, Bima kalawan gadana,
kitu ogé kalawan pakéan wayangnya nu sakitu
genjreng-na.
Materi sarta ketenaran manéhna meunangkeun
alatan hasil bajoang "teu luput kaanginan teu gedar
kahujanan" kalawan nyanghareupan sagala rupa dinamika kahirupan nu
lolobana matak pitugeunaheun. loba jelema nu henteu weruh yén lalampahan dina profesina
teh sakiu rumitna. Kalayan dina mimiti karirna mindeng meunangkeun kritikan ti sagala
rupa golongan utamina ti ramana (Abah Sunarya)
“Satiap bérés pagelaran
wayang, Abah sok ngomong ceunah: “goréng” (awon) naon wae anu ku
kuring dilakukeun. Abah téh sepuh nu pelit , ahéngna ngan sabot kuring ngadalang kalawan aya
lawakan, sarta Abah nyaksian, Anjeunna seuri. Pikeun kuring sapeureusna naon
ogé kritikan Anjeunna, ku kuring di jadikan pecut ku
kituna malah bisa ningkatkeun kreatifitas sarta inovasi. Kuring jadi ayeuna
teh alatan" ayana poé kamari. ceuk Asep.
Leuwih laér Asep ngomong:
“Kuring kudu ngahaturkeun nuhun ka sing saha waé anu geus ngritik, rék
didasaran ku ngéwa atawa nya’ah, pék téh teuing. Sajaba ti Éta, meureun perlu ogé
kuring nendeskeun yén naon rupa kréativitas jeung inovasi anu ku
kuring dilakukeun, dina raraga narékahan sangkan seni Sunda wayang
golék anu mibanda ajén adi luhung, tetep bisa hirup disagala jaman,
kaasup dijaman kiwari anu gening batan sakitu loba peunteun seni katut budaya deungeun
anu asup ka Indonésia pon kitu deui karasa ku urang Sunda. Atuh meureun
mun wayang golék teu dimumulé kujalan inovasi mah tangtu jajar kadéséh
kubudaya deungeun téh. Nudipigusti ku Kuring mah ngan Gusti, séjén pakem, séjén wayang
golék, séjén tali paranti. Sapamanggih Kuring pakem wayang golek séjén perkara anu
statis komo kudu disakralkeun mah, séjén! Ngan disisi séjén,
kuring ogé kudu méré atawa nyadiakeun lolongkrang pikeun saha waé anu miboga
pamadegan anu teu sajalan jeung pamanggih kuring, mangga téh teuing. Teu aya
guna jeung manfaatna mutuskeun silaturahmi alatan pakem jeung hal séjén
anu sifatna multitafsir. Naon anu dilakukeun ku Kuring, ngaropéa
wayang golék ku jalan inovasi, lantaran Kuring yakin yén
euyeub pisan niléi-niléi kamanusaan katut Katuhanan dina seni Sunda wayang
golék. Kumangrupa anu mere aprésiasi kana naon anu ku Kuring dilakukeun, Éta
mah hak balaréa séwang-sewangan,da kuring mah darma diajar, atuh
ngadalang gé darma diajar,” kedalna.
Ti Asep Sukana Jadi Asep Sunandar Sunarya
Ngimpi nyaéta hiji misteri anu multi
tafsir lolobana jelema nganggap hal éta minangka kembang saré tapi henteu saeutik ogé anu beranggapan yén ngimpi nyaéta medium Pangéran "Nepikeun"
pengetahuan-na ka manusa, sarta anu ngaranna tafsir éta pastina loba vérsi. Urang henteu kungsi paham sacara detil naon hubunganana antara ngimpi kalawan kanyataan.
Tapi ieupisan kanyataan anu dialaman saurang Ibu diwarsih 1955 di Kampung Giriharja Bandung. Manéhna ngaranna Tjutjun
Jubaedah (dawam digeroan Ambu Tjutjun), pamajikan saurang dalang kaceluk dina mangsana nyaéta Abeng
Sunarya (dawam digeroan Abah Sunarya). Salaki Pamajikan ieu dikarunia
13 jelema anak:
- Suherman Sunarya
- Ade Kosasih Sunarya
- Miktarsih Sunarya
- Otah Saodah Sunarya
- Ilis Sunarya
- Nanih Sunarya
- Asep Sunandar Sunarya (Sukana)
- Imas Sunarya
- Iden Subrasana Sunarya
- Nunuk Sunarya
- Permanik Sunarya
- Ugan Sunagar Sunarya
- Agus Sunarya
Ieu
pisan salah sahiji épisodeu tautan antara ngimpi kalawan kalahiran. Sabot umur kandungan
Ambu Tjutjun menginjak bulan katujuh Manéhna ngimpi yén lamun anak anu ke-7 dina kandunganna lahir mangka henteu kaci dibéré ngaran.
3 Séptember 1955 Ambu Tjutjun ngababarkeun putra ke-7 saurang anak lalaki. kainget baris ngimpi
manéhna mangka jabang orok kasebut henteu dibéré ngaran.
Teuing naon hubunganana antara ngimpi kasebut kalawan niat Abah
Sunarya sabab menginjak umur 15 bulan sanggeus lahir,
sang jabang orok "dibikeun" ka adina Abah anu ngaranna Ibu
Eja (akrab digeroan Ma Jaja) anu pareng tacan dikaruniai anak. Saprak waktu éta hak asuh
sang orok jadi tanggung jawab Ma Jaja (landian sang Bibi pikeun si Orok)
Alatan sang Orok henteu ngaranna tangtu aya kasalempang ka diri Ma Jaja lamun tatanggana nanyakeun perihal ngaran Orok kasebut. Pikeun nyiasatina mangka Ma Jaja berfikir teuas nepika mecenghul ideu Sukana nyaéta sarupaning akronim ti Basa Sunda anu hartosna sa resep na (sesukana). saterusna Sukana jadi sarupaning "ngaran" pikeun Orok kasebut. Ideu ieu datang minangka "jalan tengah" atawa solusi jitu sabab ku cara kawas éta Ma Jaja henteu ngarémpak naon anu diamanatkan ku rakana.
Salah
sahiji sebutan pikeun lalaki digolongan masarakat Sunda nyaéta Asep
(digigireun / sabeulah Encep atawa Ujang). Jadilah saterusna sang orok biasa disebut Asep
Sukana. Ampir kawas lolobana barudak séjénna dina jaman éta,
Asep leutik gumbira pisan kalawan dongeng atawa kawih anu sok
mepende lamun nyanghareupan saré. Sajaba ti éta, Asep leutik geus nempokeun kesukaanna ka rupa-rupa sato peliharaan, kawas ucing, anjing, manuk sarta kotok. saking nyaah na dina sato Asep leutik mere
ngaran sato-sato éta salah sahijina anjingna anu hideung polos
dibere ngaran Lutung.
Ka
diri Asep nyérélék getih seni ti Bapana. Dimimitian saprak umur 7 warsih ( kelas 1
SD) minat Asep ka wayang golek geus mimiti tumuwuh. Sajaba karna
faktor turunan ogé memang dina jaman éta pagelaran seni Wayang
Golek masih digandrungi ku masarakat. Ogé, dina waktu éta tacan aya "saingan" ti jenis seni séjénna sakumaha lumangsung dina jaman ayeuna. Bakat Sukana leutik manéhna perlihatkan kalawan kegemarannya nyieun wawayangan ti régang-régang tangkal anu murag, taneuh liat, sarta daun sampeu.
Asep
Sukana anu hirup dipepende Ma Jaja, tangtu waé nganggap yén Ma
Jaja nyaéta Ibu kandunganna sorangan. Pang kurang salila 16 warsih Asep
Sukana henteu kungsi nyaho yen saha saéstuna kolot kanduna. Tapi berkat kawijakan ti Ma
Jaja mangka pamustunganana Asep nyaho saha rama sarta ibu
kandungna. Mangka dina hiji kasempetan, Ma Jaja, Abeng
Sunarya, sarta Tjutjun Jubaedah papanggih,
kabongkar saterusna asal-usul atawa silsilah kulawarga anu sebernarna.
Hiji sabot waktu Asep
Sukana manggung di Luragung, manéhna ngadalang beurang poé (ngabeurangan) sedengkeun dina peuting poéna anu jadi dalang nyaéta Abah
Sunarya, mangka waktu éta pisan Abah Sunarya
berujar:"Ngewa ngaran Sukana, ganti ku Sunandar!" Saprak waktu éta
pisan Asep Sukana robah jadi Asep Sunandar, sedengkeun ngaran Sunarya mangrupa ngaran Bapana anu saterusna dipakéna. Hal ieu sawajarna lumangsung di Masarakat Sunda hususna, di
mana ngaran bapa mindeng dipaké ditukang ngaran anakna.
"Apalah hartina hiji ngaran tanpa Karya"
Asep Sunandar.
Pangajen
Luhur Karya
Tangtu loba ékol naha manéhna nampa rupa-rupa pangajén kasebut. Anu écés mustahil aya pangajén tanpa prestasi sarta mustahil aya prestasi tanpa karya. Ti berkarya saterusna berprestasi tangtu mangrupa tangga pangsoranganna, sarta tangga ieu ngan meureun diliwatan atawa dihontal lamun dinana aya inovasi ti wanda kreativitas anu dilakonanana. Hartina,
Asep henteu ngan saukur berkarya tapi leuwih laér ti éta manéhna berkarya dibiruyungan inovasi sarta kreativitas. Hartina ogé,
karya Asep henteu stagnan melainkan dinamis, terus nuturkeun perkembangan sarta tungtutan jaman,
ngindung kawaktu mibapa kajaman.
Sajaba pangajén Individu Paduli Talari,
Asep ngabogaan pangajén luhur kabéh kreativitasnya éta, diantarana 1978
Asep Sunandar Sunarya junun menyandang jawara Dalang
Pinilih I tingkat Jawa Kulon dina Binojakrama
padalangan di Bandung. selang opat warsih saterusna nyaéta diwarsih 1982,
terpilih jadi deui jawara pinilih I deui di Bandung. saprak 1982-1985
Asep Sunandar Sunarya rékaman kaset ku SP Record, sarta Wisnu
Record. Sarta dina warsih 1985, manéhna dinobatkan minangka Dalang Jawara UMUM tingkat Jawa Kulon dina Binojakrama
Padalangan di Subang, sarta manéhna ngabogaan hak memboyong
Bokor Kencana minangka lambang supremasi padalangan Sunda Jawa Kulon.
1986,
Asep Sunandar Sunarya meunang mandat ti pamaréntah minangka duta kasenian, pikeun hiber ka Amérika Sarikat. Dina warsih anu sarua, 1986, Dian Record mimiti ngarékam karya-karya Asep Sunandar dina wangun kaset pita.
1993, Asep Sunandar Sunarya dipénta ku Institut International De La Marionnette di Charleville, Perancis, minangka dosen rongkah salila dua bulan, sarta dibéré gelar profesor ku masarakat akademis Perancis.
1993, Asep Sunandar Sunarya dipénta ku Institut International De La Marionnette di Charleville, Perancis, minangka dosen rongkah salila dua bulan, sarta dibéré gelar profesor ku masarakat akademis Perancis.
Warsih 1994,
Asep Sunandar Sunarya mimiti pentas di luar nagari, antara séjén di; Inggris, Walanda,
Swiss, Perancis, sarta Belgia, sanggeus éta, nyaéta 1995, manéhna ,mendapat pangajén béntang Satya
Lencana Kabudayaan. Nepika ayeuna, henteu kurang ti 100 albeum rékaman (kaasup bobodoran) anu geus dihasilkeun Asep
Sunandar Sunarya. komo salah sahiji station tv swasta ogé kungsi nyieun program husus Asep dijudulan Asep
Show.
Sahenteuna éta
pisan sawatara pangajén formal anu kungsi dihontal Asep. Henteu terhitung rupa-rupa pangajén nonformal, boh anu datang ti perseorangan boh kelembagaan.
Ti kabéh éta, dina kesehariaanana,
Asep angger Asep anu hirup saderhana, maké sarung, sarta bari
sila, sarta "macangkrama" kalawan domba-domba peliharaanana.
Bener henteuna Asep
Sunandar Sunarya bisa disebut sang Maestro(?), tangtu lain anjeunna
anu kudu némbalan manéhna. Ngan masarakat (penggemar wayang
golek sarta pemerhati wayang sahenteuna anu bisa meunteun
manéhna). Tangtu waé pameunteunan ieu ngarujuk ka sajumlah karya anu geus dihasilkeunana. Anu écés salah
sahiji stationtv sempet ngarékam tapak lalampahan saurang Asep dina format acara "Maestro" sawatara warsih anu tuluy.
Fakta menunjukan yén jam hiber manggungnya cukup mencengangkan komo kira-kira 19985-1990-an, manéhna remen
ogé kudu manggung 40 kali perbulannya.
Kahirupan Pribadi
Dina umur 17 warsih Asep
Sunandar Sunarya nikah ka Euis Garnewi (16 warsih) saurang Pesinden
juaga anak saurang Camat. Ti pernikahannya éta Asep
dikaruniai 1 budak awéwé sarta 2 budak lalaki nyaéta: Mae
Saroh, Dadan Sunandar, sarta Dani. Tapi nasib teu bisa ditampik,
perkawinan maranéhanana ngan tahan nepi
ka 7 warsih, maranehna ogé sapuk pikeun pirak sacara alus-alus.
Gusti Allah nepungkeun Asep jeung Elas Sulastri(18 warsih) saurang Gadis asal Lembang Jawa Kulon, warsih 1978, waktu éta umur Asep
23 warsih. Ti pernikahanana nu kadua, Asep dikarunia
budak lalaki sarta 2 budak awéwé nyaéta: Dinar
Mustika, Elin, sarta Gina Tridasanti. Tapi, kitu
deui jalan hirup euweuh anu nyangka.
Pernikahannya jeung Elas kandas ditengah jalan. Umur pernikahanana jeung Elas
Sulastri ngan lumangsung 6 warsih. Dina umur 29 warsih Asep nikah deui jeung Ati
(20 warsih) saurang Gadis asal Rancaekek Bandung Jawabarat. Ti pernikahannya jeung Ati
lahirlah saurang anak lalaki anu dibéré ngaran Cipta Déwa atawa mindeng digeroan Ito. Dina warsih anu sarua,
Asep nikah deui kalawan gadis asal Cangkuang ngaranna Sumirat
(minangka pamajikan kadua), ti pernikahannya jeung Sumirat
lahirlah saurang anak lalaki anu diberinama Gunawan
Wibiksana. Ieu pisan jalan kahirupan Asep. Sarua sakali anu bersangkutan henteu kungsi weruh yén dirina kudu ngawayuh.
Warsih 1985 waktu Asep umurna 31, Manéhna terpikat
gadis geulis ti Cianjur Kadupandak anu ngaranna Nenah
Hayati(15 warsih). Pasamoanana dimimitian waktu Asep keur pentas di Wewengkon kasebut. Pondok carita pamustunganana maranéhanana sapuk pikeun menjalin
tali kaasih, anu saterusna nikah dina tanggal 4 Maret 1985.
Kadua pamajikanana anu dimadu kasebut dangan rela kudu melangsungkanperceraian minangka jalan terbaiknya sanggeus nyaho Salakina geus nikah deui kalawan gadis geulis anu anyar lulus ti SMP. Ti pernikahan kasebut lahirlah6 jelema anak lalaki: Batara Sena, Gysta Gumilar Agustina, Yogaswara Sunandar, Sunan Purwa Aji, Aria Sadewa, sarta Maulana Yusuf. nepi ka ayeuna ngan hiji Pamajikan anu hirup saimah jeung Asep. Hirup sarta jalan kahirupan hiji jalma memang jadi rusiah Pangéran. "Euweuh.. Euweuh nu nyaho manusa mah soal jodo, pati, bagja katut cilaka. kitu deui jeung Uing, ah teu nyangka wé sagala rupana ogé, geus kieu wé kuduna, da mémang kieu gening kanyataanana. teu Dalang, teu Présidén, teu Hancip, teu Ajengan teu saha, ari ceuk nu Maha Sutradara kudu A na pasti kajadian A. Aaaaah tarima wé ku kasadaran da sagala gé teu hayang komo embung". Ceuk Asep.
Kadua pamajikanana anu dimadu kasebut dangan rela kudu melangsungkanperceraian minangka jalan terbaiknya sanggeus nyaho Salakina geus nikah deui kalawan gadis geulis anu anyar lulus ti SMP. Ti pernikahan kasebut lahirlah6 jelema anak lalaki: Batara Sena, Gysta Gumilar Agustina, Yogaswara Sunandar, Sunan Purwa Aji, Aria Sadewa, sarta Maulana Yusuf. nepi ka ayeuna ngan hiji Pamajikan anu hirup saimah jeung Asep. Hirup sarta jalan kahirupan hiji jalma memang jadi rusiah Pangéran. "Euweuh.. Euweuh nu nyaho manusa mah soal jodo, pati, bagja katut cilaka. kitu deui jeung Uing, ah teu nyangka wé sagala rupana ogé, geus kieu wé kuduna, da mémang kieu gening kanyataanana. teu Dalang, teu Présidén, teu Hancip, teu Ajengan teu saha, ari ceuk nu Maha Sutradara kudu A na pasti kajadian A. Aaaaah tarima wé ku kasadaran da sagala gé teu hayang komo embung". Ceuk Asep.
Dalang
kondang ieu ngabogaan riwayat panyakit jantung sarta rencana
mah baris dibawa ka hiji Rumah sakit di Singapura pikeun berobat. Tapi takdir ngomong séjén, dina tanggal 31 Maret 2014,
Asep Sunarya maot dina perjalanan nuju ka Rumah
sakit Al-ihsan Bandung.
Diropea ti wikipedia kalawan Référénsi :
Dalang
Asep Sunandar Sunarya wafat, Kabarpop.co. Diaksés 1 April 2014.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar