Selasa, 28 September 2010

"Korupsi" dina Basa Sunda

Ku : Mamat Sasmita*)

Dina kamus Sunda-Inggris karya Jonathan Rigg anu diterbitkeun dina taun 1862 kecap korupsi teu kapanggih, kitu deui dina kamus basa Sunda-Melayu karya R.Satjadibrata anu terbit dina taun 1944 jeung dina kamus Sunda-Sunda Satjadibrata anu terbit taun 1948 kecap korupsi teu kapanggih. Dina kamus basa Walanda-Sunda beunang S.Coolsma anu terbit dina taun 1910, kecap korupsi dina basa Walanda ge teu aya, sigana Coolsma ngahaja teu ngaseupkeun kecap korupsi kulantaran euweuh pisundaeunana.

Dina mangsa kiwari kecap korupsi teh geus diaku jadi basa Sunda, hal nu jadi tandana nyaeta mindeng asup kana media citak basa Sunda, malah kapan Majalah Cupumanik mah kungsi nulis ngeunaan korupsi, kecap korupsi dipake sagemblengna.
 
Anu jadi tanda sejenna kecap korupsi geus diaku jadi basa Sunda nyaeta geus asup kana kamus basa Sunda dina Kamus Sunda-Sunda LBSS (Lembaga Basa Sastra Sunda) ngan diejahna koreupsi, kamus ieu mimiti terbit taun 1975. Buku kamus Sunda-Sunda LBSS geus mindo citak anu ka tujuh panungtungan dicitak taun 1992, kecap korupsi tetep diejah koreupsi.
 
Hartina koreupsi ceuk kamus Sunda-Sunda LBSS nyaeta : koreupsi (tina basa Walanda); kacurangan dina ngajalankeun papancen nguruskeun duit atawa milik nagara atawa milik pausahaan jste, pikeun nguntungkeun diri pribadi atawa golonganana.
 
Buku kamus sejen anu ngasupkeun kecap korupsi nyaeta buku Sundanese-English Dictionary yasana RR Hardjadibrata anu terbit taun 2003, dicutat sagemblengna : korupsi noun (Dutch), corruption; ngorupsi, commit corruption with something, misappropriate something, (eg public property etc).

Diakuna hiji kecap basa asing kana basa daerah (Sunda) aya sababaraha alesan diantarana euweuh sasaruanana dina basa daerah sedengkeun eta kecap basa asing teh mindeng dipake jeung hartina geus dipikawanoh ku masayarakatna. Ana kitu kecap korupsi ge geus kacida dipikawanohna ku urang Sunda, bisa bae dipikawanohna teh alatan mindeng kajadian ayana korupsi atawa ngan sakadar hiji berita anu pantes dikanyahokeun ku masyarakat Sunda, bisa bae kajadian korupsi-na mah di luar tatar Sunda. Tapi sigana mah korupsi ge kungsi jeung eukeur mahabu di tatar Sunda, malah kungsi aya anggapan korupsi di Jawa Barat kaasup kadua panggedena (ilikan dina www.google.com , entry korupsi jawa barat )

Mukaan kamus basa Sunda bakal kapanggih kecap basilat, hartina basilat ceuk sababaraha kamus :
Kamus Sunda-Sunda Satjadibrata : neangan kauntungan nu ngarugikeun ka batur.
Kamus Sunda-Sunda LBSS : licik, curang, teu jujur; lampah basilat, lampah curang ngarugikeun batur upama nipu, koreupsi.Kamus Sunda-Inggris RR Hardjadibrata : (adj) sly, corrupt, dishonest, deceiful, act deceitfully, distort the fact, corrupt practices.
 
Dua kamus nyebutkeun basilat teh sarua jeung korupsi.
Kecap basilat mangsa kiwari arang langka digunakeun ku media masa basa Sunda boh media citak boh media elektronik, hal ieu teh bisa bae kulantaran hartina kurang dipikawanoh, eleh populer ku kecap korupsi.
Hanjakal kecap basilat dina kamus Sunda-Inggris Jonathan Rigg teu kapanggih, sigana kecap basilat harita can aya atawa memang kecap anyar anu asalna tina basa deungeun, hal ieu bisa dibandingkeun jeung katerangan dina kamus Sunda-Melayu Satjadibrata anu nyebutkeun kecap basilat asalna tina kecap bersilat basa Melayu, diilikan harti bersilat tina kecap asal silat dina kamus eta keneh kapanggih : silat ; basilat (bandingkeun bersilat Melayu) lancung (kepada orang ). Tapi lamun ngilikan dina Kamus Besar Bahasa Indonesia hartina silat nyaeta olahraga ketangkasan menyerang dan membela diri, aya anu kira kira bakal saharti nyeta bersilat kata (lidah) nu kira kira pihartieunana debat, ngadu kapinteran silih tempas.

Kecap sejen kayaning ceceremed, cocorokot, maling, madog, maok, ngabangsat, curaling, nipu, ngarah ngarinah hartina mah kapan eta-eta keneh, ari curaling, nipu, ngarah ngarinah leuwih condong kana kalakuan teu jujur.
Rampog, begal, bajo mah teu kudu diasupkeun lantaran eta mah sanajan hartina ampir sarua maling maling keneh tapi bari jeung aya unsur maksa mirusa, dilakukan kalawan terang-terangan jeung dilakukeun biasana ku jalma leuwih ti saurang.
 
Nilik lobana kana kecap basa Sunda anu hartina maling, bisa bae disebut, eta teh kabeungharan basa Sunda atawa boa boa bakating ku loba kajadian pulang paling jaman karuhun baheula nya kecap basa Sunda nu hartina maling ge jadi loba atawa sabalikna karuhun baheula teh geus wacis jeung mere tangara supaya urang Sunda ulah ngalakukeun hal hal kalakuana anu goreng patut, lobana kecap teh sangkan jadi bebenteng diri tina kalakuan goreng patut eta.

Lamun urang nyaksian boh gambar dina media citak atawa ningali dina televisi, anu dituduh korupsi teh sok katingali perlente, make sapatu make dasi, terpelajar, leucir, boga pangkat, pinter, boga nomer induk kepegawaian, capetang pertentang, teu eraan. Kacida patojaiahna jeung anu katewak dituduh maling, beungeut kusut, tara nyisiran, make sendal capit, make kaos buntung, calana belel, ngomong ge siga nu embung kaciri beungeut.
 
Sigana anu jadi sabab nyaeta kecap korupsi mah asalna tina basa asing, basa deungeun, anu hartina ngan sakadar apal dina biwir, teu nyerep kana hate, jadi ngarasa henteu salah, beda deui lamun disebut maling, maok, sabab maling jeung maok mah kecap anu geus kaharti kalawan nyerep kana hate. Ana kitu ganti we atuh kecap korupsi teh ku kecap maling, sugan we korupsi teh jadi ngurangan. 
 
(Artikel ieu dimuat dina Majalah Cupumanik No.43 Pebruari 2007)

*)Pangsiunan pagawe Telkom, nu ngokolakeun Rumah Baca Buku Sunda

SANGEUK

 Karyana : Dadang Sakdar

Sora piriwit ditiup semu ngalengis. Rieg, karéta ngarieg, tuluy maju. Mimiti lalaunan, beuki lila ngagancangan. Yuswa ngarérét kana érloji. Tadi, barang mimiti indit, panceg tabuh genep isuk-isuk. Geuning lain ukur béja, enya wé ayeuna mah karéta téh tara ngarét. Mun taya halangan harungan, ku manéhna kaijir pidatangeun ka Jakarta téh kurang leuwih tabuh salapan. Kawasna bakal cukup, waktu keur nguruskeun urusan kantor. Jadi engké bakal bisa balik deui ka Bandung maké Parahiyangan anu berangkat jam lima soré ti Jakarta.

Sajajalan Yuswa anteng neuteup téténjoan saluareun kaca jandéla. Kagareuwahkeun sotéh pédah wé aya budak ngora nu diuk di bangku hareupeun noél kana pingping lalaunan.
“Punya api, pa?” cenah.
Sakedapan Yuswa nelek-nelek budak ngora téa. Pakulitanana beunang disebut  konar. Buukna modél punk-rock, pirang semu beureum. Duka bener asli duka pédah dicét. Ceulina dianting sabeulah. Papakéanana, ka luhurna kaos oblong hideung aya gambaran leungeun keur ngacungkeun jempol, curuk, jeung cinggir, bari jajangkung jeung jari manisna ditekuk. Sarérétan mah badis gambar tanduk banténg. Luhureun gambar leungeun téa aya tulisan Metalica ku warna beureum. Ari ka handapna,  dicalana blue jeans belél, soéh palebah tuurna. Tapi sok sanajan kacirina rada nyéntrik ogé ari rengkuh-rengkuhna mah éta budak ngora téh sopan pisan.
Kusiwel leungeun Yuswa ngaluarkeun zippo tina saku calana, tuluy diasongkeun bari dipangnyekéskeun. Si budak ngora téh ngarongkong nyeungeutkeun rokona, kelepus udud.
“Makasih, pa,” pokna
“Sama-sama,” walon Yuswa bari imut
Sugan téh rék ngan sakitu. Horéng si budak ngora téh kalah terus ngajak ngobrol.
“Mau ke Jakarta?” cenah.
“Iya.”
“Di Jakartanya di mana?”
“Ah, cuma mau ke Tamrin, ada urusan kerjaan sedikit. Nanti soré juga pulang lagi.” Ti dinya mah der baé ngobrol ngalér ngidul. Malah mah nepi ka milu mangmikirankeun urusan nagara sagala, abong kabiasaan. Tuluy silih tanya wawuh ka si itu wawuh ka si ieu. Geus lila uplek mah kakara wéh silih tanya ngaran.
“Saya Yuswa,” ceuk Yuswa ngawalon panakon. “Sebetulnya nama yang bener sih Yoshua, tapi orang-orang lebih suka manggil saya Yuswa.”
“Saya Oding,” ceuk si budak ngora téh samemeh ditanya.”Itu kalo nama yang benernya. Kalo temen-temen sih lebih suka manggil saya meneer Odink van Holland.”
“Loh, émang meneer Oding punya darah Belanda?” ceuk Yuswa bari seuri.
“Ah engga juga. Mereka kan cuman usil doang. Kalo saya sih orang Sunda asli,” témbalna.
“Ih, geuning? Hanas ti tadi ngawangkong téh ku basa Indonésia. Atuh da ari sugan téh…”
“Cuman, saya engga bisa bahasa Sunda, pa. Tapi kalo dengerin orang ngomong sih ngerti,” meneer Oding mani rikat némpas omongan bari nyéréngéh.
“Baruk, naha?”
“Abis dari kecil suka diajakin ngomong Indonésia melulu sih.”
“Bet éléh ku Bapa, atuh. Sanajan Bapa lain urang Sunda gé ayeuna mah geus asa jadi urang Sunda wé,” ceuk Yuswa rada mapanas. Gap kana roko jeung zippo, cekés diseungeut. Haseupna ditiupkeun ka luhur mani nyerebung.
“Émang aslinya dari mana?” ceuk meneer Oding bari ngarérét kana gondok laki Yuswa nu oyag sabot nyerebungkeun haseup.

Sumber tulisan :http://dadangsadkar.wordpress.com/
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...